سلامت روان یک عنصر اساسی و حیاتی برای سلامت

استاد روانشناسی بالینی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان گفت: سلامت روان یک عنصر اساسی و حیاتی برای سلامت است و سازمان بهداشت جهانی سلامت روان را حالتی از بهزیستی می داند که در چنین حالتی شخص درک درستی از توانمندی های خودش دارد و قادر است با رویدادهای استرس زای نرمال زندگی خودش بطور کارآمدی مقابله کند و توانایی کار موثر و مشارکت در جامعه را داشته باشد.

 دکتر نورمحمد بخشانی ادامه داد: بنابراین افراد سالم از نظر روان شناختی معمولا از خودشان ، محیط و دیگران درک واقع بینانه ای دارند و خطای شناختی مثل تعبیر اشتباه از رفتار و گفتار دیگران کمتر دارند و توانمندی های خودشان را نه بزرگ نمایی می کنند و نه دست کم می گیرند، احساس می کنند که بر رفتار خودشان کنترل دارند و دارای سازگاری مناسبی هستند، برای خود و دیگران احترام قائلند و تلاش نمی کنند که خودشان را به دیگران تحمیل کنند و با اطرافیان به سهولت می توانند روابط گرم و صمیمانه داشته باشند.

 وی ادامه داد: از جنبه های مختلفی  می توان به عوامل موثر بر سلامت روان افراد در طی رشد پرداخت که شاید بتوان گفت کلید رشد موفق و دستیابی به سلامت روان برخورد مناسب با نیازهای افراد متناسب با سطح رشدی آنها است، منظور از نیاز به هر وضعیتی گفته می شود که برای زندگی ، رشد یافتن و سالم بودن ضروری است و چنانچه مورد غفلت قرار گیرد و ارضاء نشود سلامت جسمانی و روانی مختل می گردند.

 عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان ادامه داد: به صورت ذاتی قبل از اینکه کمبود و نیاز موجب اختلال شود ،در افراد حالت انگیزشی فعال می گردد تا اقدام مناسب  برای رفع نیازها انجام شود. این حالت انگیزشی می تواند ریشه در نیازهای زیستی و فیزیولوژیکی داشته باشد، اما آسیب می تواند به توانایی ها و فرآیندهای رشدی هم وارد شود که در این جا با حالات انگیزشی دیگری سر و کار داریم  که به آنها نیاز های روانی گفته می شود و برخی از دانشمندان آنها را تحت عنوان نیازهای روانی ارگانیزمی می شناسند مثل نیاز به خودمختاری ، صلاحیت و شایستگی ، پیوستگی و احساس تعلق ، انگیزه های ناشی از این نیازها می توانند باعث سازگاری ، پیشرفت و سلامت روان شوند که متاسفانه برخی از والدین ، معلمین ، مجریان و ... تصور می کنند که با تامین نیازهای فیزیولوژیک تمامی نیازها ارضاء شده اند . در ضمن ضروری بودن نیازهای فیزیولوژیکی بایستی تاکید کنیم عدم توجه به نیازهای روانی ارگانیزمی (غیراکتسابی) موجب به خطر افتادن سلامت روان و احتمال شکل گیری اختلالات روانی وجود خواهد داشت.

 وی افزود: مثلا اگر به یکی از این نیازها به نام خود مختاری توجه کنیم هر فرد نرمالی میل ذاتی دارد خودش تصمیم بگیردچه کار انجام دهد، در چه زمانی و چگونه ، و یا در چه زمانی آن رفتار را متوقف کند و دوست ندارد که دیگران با قید و بند او را مجبور کنند فعالیت خاص را انجام دهد و دوست دارد خودش هدف تعیین کند و تصمیم بگیرد که چگونه به این هدف برسد . همه این ها ناشی از خودمختاری هستند . مثلا وقتی به دانش آموزان در خصوص تکالیف حق انتخاب داده  می شود و به سالمندان درخصوص برنامه ریزی نحوه فعالیت روزانه حق انتخاب می دهیم  یا با مراجعین به عنوان معلم و درمانگر انعطاف پذیر هستیم ، احساس می کنند که خود فعالیت شان را انتخاب می کنند.

 این استاد روانشناسی بالینی ادامه داد: اما خانواده ها و محیط های تربیتی- آموزشی ، محیط های کاری و ... از این جهت که تا چه حد میتوانند از این نیاز اساسی حمایت کنند متفاوت هستند . وقتی به دقت به صحبت های فرزند ، دوست ، دانش آموز ، دانشجو و همکار گوش می دهیم و تلاش می کنیم دیدگاه او را متوجه شویم و یا وقتی مربی کودک از ابتکارات و علایق کودکان حمایت می کند در حقیقت شرایط ارضاء نیاز خودمختاری را فراهم می کند . اما باید توجه داشت که محیط های حمایت گر از خودمختاری بی بند و بار و سهل انگار نیستند بلکه تلاش می کنند  نیاز ها و فعالیت های دیگران را ارج بنهند و به طور کلی چهار مولفه زیر را می توان در محیط های سالم و حمایت گر خودمختاری یافت :

-         برعقاید و باورهای افراد تاکید می کنند.

-         تصمیم گیری و ابتکار عمل را به جای اجبار تشویق می کنند.

-         برای مقررات ، محدودیت ها و قید و بندها دلایل منطقی و متناسب با سطح رشدی افراد بیان می کنند .

-         نهایتاً اینکه محیط های حمایت کننده با رفتار نامناسب به عنوان یک مشکل قابل اصلاح برخورد می کنند نه دلیلی برای تنبیه و اقدام خصمانه

به گفته دکتر بخشانی افرادی که در محیط های حمایت کننده خود مختاری رشد می یابند ، احساس می کنند که تصمیم گیرنده هستند  وضمن احترام به دیگران و اخذ مشورت خود تصمیم گیرنده هستند نه اینکه تحت کنترل باشند .افزایش عملکرد ، موفقیت بیشتر ، اعتماد و عزت نفس بالاتر ، انعطاف پذیری فکری، توانایی مدیریت هیجانات، تغییرات مثبت رفتاری ، یادگیری بهتر و احساس فرسودگی کمتر از ویژگی های افراد پرورش یافته در محیط های حمایت گر خودمختاری می باشند.

روابط عمومی و امور بین الملل دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زاهدان

گمشاد زهی، نظری

Normal 0 false false false EN-US X-NONE FA